اگر دستگاه چاپ اختراع نمی‌شد یا گسترش پیدا نمی‌کرد، شاید امروز تعداد کمی از انسان‌ها قادر به خواندن بودند، هنوز عده‌ای به زبان لاتین کهن حرف می‌زدند، هیچ اطلاعی از اتفاقات تاریخی در دست نبود و بسیاری از اکتشافات دانشمندان به قرن‌ها بعد موکول می‌شد.

اما چاپ از کجا شروع شد؟ با شنیدن کلمات «چاپ» و «تاریخ» همه به یاد گوتنبرگ (مخترع ماشین چاپ) می‌افتند. درحالی‌که صنعت چاپ تاریخچه عمیق‌تر و طولانی‌تری دارد که در این مقاله، آن را با هم مرور می‌کنیم.

قدم اول: چاپ چوبی

قرن ششم میلادی و در زمان امپراتوری سلسله تانگ در چین، اختراعات و اکتشافات زیادی را به دنبال داشت. یکی از این ابداعات خلاقانه، یک روش چاپ به وسیله قطعات چوبی حکاکی شده بود که به جوهر آغشته و روی یک برگ کاغذ فشار داده می‌شدند. گستره این اختراع به قدری زیاد بود که در تاریخ‌شناسی چینی، چاپ یکی از چهار اختراع بزرگ چین باستان در نظر گرفته می‌شود.

یکی از اولین کتاب‌های چاپی، «سوترای الماس» نام داشت که در سال 868 میلادی چاپ شد و شامل یک طومار شش صفحه‌ای به طول یک متر می‌شد. اخیرا، یک معبد کره‌ای پیدا شده که یک نسخه چاپی قدیمی‌تر، مربوط به حدود سال 750 میلادی را در خود جای داده است.

قدم دوم: چاپ قابل انتقال

با یکی از مهمترین مراحل تاریخ چاپ آشنا شوید: امکان انتقال دستگاه چاپ. مجددا، این اختراع از چین می‌آید. در سال 1041 میلادی، فردی به نام «بی شنگ» یک دستگاه چاپ قابل حمل خشتی ساخت. اگرچه این وسیله ریسک بالایی برای شکستن و ترک برداشتن به همراه داشت. در سال 1298، «وانگ ژن» از یک مدل چوبی بسیار قوی‌تر استفاده کرد و سیستمی با صفحات گردان ساخت که کیفیت چاپ را تا حد زیادی بهبود می‌بخشید.

یک پرش سریع به قرن 15 و معرفی دستگاه چاپ متحرک به اروپاییان از طرف یوهان گوتنبرگ؛ محوریت این دستگاه، اهرم‌ها بودند. اهرم‌های فلزی موازی که اعداد و حروف و علامت‌های نوشتاری روی آنها حک شده بود. این اهرم‌ها ماتریسی را ایجاد کردند که تایپ کردن را به وجود آورد و باعث شد بتوان کلمات را به وسیله جوهر روی کاغذ تصویر کرد.

اما ابداعات اصلی گوتنبرگ در این کار، چه بود؟

• او اولین کسی بود که از جوهر روغنی استفاده کرد، که از جوهرهای بر مبنای آب که پیش از آن استفاده می‌شد، ماندگاری بیشتری داشت.
• کیفیت آثار چاپی او بالاتر بود، زیرا جوهرش از آلیاژ سرب، قلع و آنتیموان ساخته شده بود.
• او اولین کسی بود که مطبوعات چاپی را منتشر کرد که بعدها بر تمامی صنعت چاپ تاثیر گسترده‌ای گذاشت.

در 23 فوریه 1455، پس از یک سال آزمایش، اولین انجیل گوتنبرگ از طریق چاپ در 180 نسخه به چاپ رسید.

قدم سوم: چاپ دورانی

کمی جلوتر و به سال 1843 می‌آییم. «ریچارد مارچ هو» در این سال دستگاه چاپ دورانی را برای اولین بار به کار برد و در سال 1846 و 1847 آن را ارتقا داد. در ابتدا، این سیستم دستی و روی تگ برگ‌ها قابل‌اجرا بود، تا اینکه در 1863 «ویلیام بالوک» دستگاهی ساخت که از رول‌های کاغذ تغذیه می‌کرد. تصویری که قرار بود چاپ شود، به صورت دوار روی سیلندرهای چرخان حک می‌شد. دیگر از صفحات تخت که روی کاغذ فشار بیاورند خبری نبود، به جای آن کاغذ از سیلندری با نیروی بسیار بیشتر عبور می‌کرد. با توجه به مکانیزه شدن فرآیند و تولید رول‌های کاغذ طولانی، سیستم چاپ دورانی می‌توانست ساعتی 8000 برگه کاغذ را چاپ کند. به این وسیله، اولین دستگاه‌ها برای چاپ در تعداد زیاد به وجود آمدند.

در 1846، سیستم چاپ دورانی برای چاپ نشریه Public Ledger در فیلادلفیا مورد استفاده قرار گرفت.

قدم چهارم: چاپ افست

در 1875، «روبرت بارکلی» چاپ افست را برای چاپ روی فلز اختراع کرد. سپس، در 1904، «ایرا واشینگتن روبل» از این تکنولوژی روی کاغذ استفاده کرد. این روش غیرمستقیم چاپ بر اساس یک پدیده خیلی ساده ایجاد شده: دافعه بین روغن و آب.

فرآیند چاپ چندان ساده نیست. یک صفحه افست به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش تصویر که جاذب چربی است و در نتیجه جوهر را جذب می‌کند؛ و بخش غیر تصویر که به آب واکنش می‌دهد و جوهر را پس می‌زند. این صفحات در یک محلول انداخته می‌شود، ابتدا بخش غیرتصویری و سپس بخش تصویر. با این شکل، جوهر فقط تصویر را انعکاس می‌دهد، که بعد از آن به یک سیلندر لاستیکی منتقل می‌شود و سپس روی کاغذ چاپ می‌گردد.

مزایای چاپ افست چیست؟

• تصاویر بسیار تمیز و واضحی می‌دهد
• قابلیت چاپ باکیفیت روی انواع کاغذ، حتی کاغذهایی که سطح صافی ندارند.

اما عیب آن چیست؟

چاپ‌گرهای افست به مراقبت زیادی نیاز دارند که باعث می‌شود فقط برای چاپ در تیراژ خیلی زیاد به‌صرفه باشند.

قدم پنجم: ماشین لینوتایپ

در 1885، مخترع آلمانی «اوتمار مرگنتالر» ماشین چاپ لینوتایپ را تولید کرد. مزیت این روش این بود که خطوط نوشته را به‌صورت اتوماتیک ایجاد می‌کرد. این ماشین تقریبا مشابه یک ماشین تایپ عمل می‌کرد: اپراتور خطوط نوشته را با فشار دادن دکمه‌ها درج می‌کرد. هر کلید یک ماتریس پاسخگویی را فعال می‌کرد که با سایر کلیدها در یک خط قرار می‌گرفت. خطوط ماتریس‌ها سپس به وسیله سرب و جوهر پر می‌شد و بر روی صفحات کاغذ به چاپ می‌رسید.

اگرچه این یک پروسه به ظاهر سخت به نظر می‌رسد، لینوتایپ به شدت فرآیند چاپ را تسریع می‌کرد. به این شکل که دیگر نیازی به حروفچینی دستی نبود و ماشین همه چیز را انجام می‌داد.

در 1886 ماشین لینوتایپ برای اولین بار در نشریه New York Tribune استفاده شد؛ روزنامه‌ای که در 1841 در نیویورک شروع به کار کرد. همچنین در 1897 روزنامه Tribuna در رم ایتالیا این تکنولوژی را بکار گرفت.

توماس ادیسون، ماشین لینوتایپ را هشتمین مورد از عجایب جهان می‌نامد، که به اهمیت آن در تاریخ چاپ اشاره دارد.

قدم ششم: پرینتر لیزری

در 1971، کمپانی زیراکس از تکنولوژی لیزر استفاده کرد. در یک پرینتر لیزری، محتوای موردنیاز به وسیله فرآیندهای الکترونیکی ایجاد شده و مستقیما روی صفحات کاغذ چاپ می‌شود. به بیان دقیق‌تر، لیزر، تصویر حساس به نور سیلندر سلنیومی (که درام نامیده می‌شود) را منتقل می‌کند، و با استفاده از تیونر، مستقیما روی کاغذ اعمال می‌شود. با این روش، حدود 20هزار خط در یک دقیقه قابل چاپ است. علاوه بر رکوردشکنی، از اینجا به بعد هرکس هر چیزی را که می‌خواست می‌توانست روی پرینتر شخصی چاپ کند.

پرینترهای اولیه بسیار حجیم، پیچیده و گران بودند و با پرینترهایی که امروزه استفاده می‌کنیم بسیار تفاوت داشتند. در سال 1982 اولین پرینتر لیزری رومیزی توسط شرکت Canon ارائه شد. با این‌حال، این پرینتر هم بسیار گران بود. اما در ابتدای دهه 90 میلادی، پرینترهای لیزری قابل دسترسی توسط عموم بودند و در کنار پرینترهای جوهرافشان و نقطه‌ای گسترش زیادی پیدا کردند. از آن زمان، چاپگرها مدام ارزان‌تر، کوچک‌تر و اقتصادی‌تر شدند.

قدم آخر: چاپ سه بعدی

جدیدترین تکنولوژی‌ای که امروزه به آن دست پیداکرده‌ایم، پرینترهای سه بعدی هستند. این تکنولوژی چاپ چند سال پیش آغاز شد. به‌طور دقیق، در 1983 «چاپ هال» از اشعه ماورای بنفش برای بالا بردن درجه سختی لاک‌ها استفاده کرد. او اختراع خود را «استریو لیتوگرافی» نامید: روشی که می‌توانست با استفاده از روی هم قرار دادن لایه‌های پلیمر مایع حساس به نور که تحت اشعه ماورای بنفش قرارگرفته‌اند، اجسام جامد تولید کند. این فرآیند از یک طراحی مدل سه بعدی مانند طرح‌های ایجاد شده در اتوکد یا OpenSCAD شروع می‌شود.

امروزه، تکنولوژی‌های متنوعی برای پرینت سه بعدی وجود دارد. تفاوت اکثر آنها با هم در روش روی هم قرار گرفتن لایه‌های مختلف است. آنها می‌توانند از مواد اولیه ذوب شده، مواد مایع  سخت شده یا ترکیبی از این دو استفاده کنند.

سال‌ها زمان برد تا چاپ سه بعدی به طور گسترده مورد استفاده قرار بگیرد. زیرا هزینه این تکنولوژی در ابتدا بسیار زیاد بود. اما اکنون چاپ سه بعدی در تولیدات مختلفی استفاده می‌شود، از معماری تا باستان‌شناسی، از هنر تا سلامت، و هرروز هم بر آنها افزوده می‌شود.

به نظر شما گام بعدی تاریخ چاپ چه خواهد بود؟ همه بی‌صبرانه منتظرند تا این سفر را در مرحله بعد و یک اختراع خارق‌العاده دیگر ادامه دهند.